PDA is nog relatief onbekend. Daarom zijn er vaak veel vragen over. Een aantal van de meest voorkomende vragen heb ik in deze veel gestelde vragen over PDA verzameld en beantwoord. Ik zal ze blijven aanvullen.
Wat is PDA?
PDA staat voor Pathological Demand Avoidance. Vrij vertaald is dat Pathologische Vraagvermijding. Dit is een gedragsprofiel binnen het autistisch spectrum. In het kort is het: Niet kunnen voldoen aan elke vraag die inbreuk maakt op je autonomie. Meer uitleg vind je hier
Wat is vraagvermijding?
Vraagvermijding is het niet aan een bepaalde vraag of eis kunnen voldoen. En daarom probeer je deze uit de weg te gaan. Als iemand je vraagt om mee te gaan en je wil niet. Dan zul in plaats van bot nee te zeggen uitleg geven waarom je niet mee kan of een smoes verzinnen. Dus we vermijden allemaal eisen. Dit doen we in verschillende mate en om verschillende redenen. Dus niet alle vraagvermijding is PDA.
Autistische personen kunnen vragen of situaties vermijden omdat die stress, angst of overbelasting veroorzaken. Dit kan verholpen worden met aanpassingen, een goede voorbereiding of door te accepteren dat sommige dingen beter vermeden kunnen worden.
Een PDA-er kan dingen om dezelfde reden vermijden, maar pathologische vraagvermijding gaat veel verder dan dat. Dan kun je niet aan een eis voldoen, simpelweg omdat de vraag/eis een inbreuk is op je autonomie. Heel simpel uitgelegd: Als je maag zegt: ‘Ik heb honger’, zeggen je hersenen: ‘Dat maak ik zelf wel uit’ Een verwachting van iemand of iets zorgt voor het verlies van controle. Het verlies van controle zorgt voor angst en zelfs blinde paniek. Zo kan het gebeuren dat zelfs eten een worsteling is.
De mate van vraagvermijding kan verschillen en is afhankelijk van de mate van angst, hoe goed iemand in zijn vel zit, in wat voor omgeving ze zijn, enz. Vraagvermijding is geen keuze. Het is geen ‘niet willen’ maar, het is echt ‘niet kunnen’.
Gaat PDA ooit over?
Nee, PDA word je mee geboren en dan blijf je het de rest van je leven houden. Maar als je ouder wordt leer je er beter mee omgaan. Met de juiste strategieën wordt het beter beheersbaarder. PDA-ers ontwikkelen zich vaak langer door. Met andere woorden, het duurt wat langer om zelfstandig te worden. Welke mate van zelfstandigheid die wordt bereikt is afhankelijk van de uitdagingen die een PDA-er heeft en hoe die daar mee om leert gaan.
Wat zijn demands?
Je hebt de directe demands (vragen) en je hebt indirecte demands. Demands kunnen stapelen waardoor de druk nog hoger wordt. Er kunnen zelfs demands in demands zitten. Als ik boodschappen moet doen, moet ik mijn jas en schoenen aantrekken. Kortom vragen en eisen komen in allerlei vormen voor. Hier zijn wat voorbeelden.
Directe demands zijn directe verzoeken door anderen of een situatie :
- Rekeningen die betaald moeten worden
- Het huishouden dat gedaan moet worden.
- Iemand die je vraagt om iets te doen.
Indirecte demands:
- Tijd, je moet op tijd iets doen of af hebben.
- Planning, je moet op die tijd dat gaan doen.
- Vragen, want dan wordt er een antwoord verwacht.
- Beslissingen, zeker als er veel mogelijkheden zijn.
- Lichamelijke eisen zoals honger, dorst, moeten plassen, enz.
- Verlangens, gedachten, gevoelens.
- Onzekerheid want dan heb je geen controle over de situatie
- Complimenten want dan wordt verwacht dat je het nog een keer kan.
- Overgangen want dan moet je stoppen met het ene en starten met het andere.
- Verwachtingen van jezelf of anderen
- Sensorische overbelasting zoals harde geluiden, felle kleuren, aanrakingen, enz.
- Aanwezigheid van andere mensen
- Dingen die we willen doen zoals hobbies, ontmoetingen, ergens heen gaan, enz.
Hoe herken je vraagvermijding?
Vraagvermijding kan duidelijk zichtbaar zijn, het kan ook zo subtiel zijn dat je het over het hoofd ziet. Het kan klein beginnen en dan opbouwen, maar het kan ook snel escaleren. Ik geef je een overzicht van vraagvermijdings-strategieën
- Van onderwerp veranderen, afleiden, complimenten geven.
- Uitstelgedrag, verontschuldigen, reden geven waarom het niet kan zoals ziek zijn.
- Terugtrekken in rollenspel, betekenisvolle gesprekken uit de weg gaan.
- Ineens toegeven en akkoord gaan met alles.
- Instorting, agressie, zelfpijniging, weglopen, dichtslaan.
Wat helpt?
De meeste dingen die helpen bij autisme zoals een voorspelbare routine, het helpen aanpassen aan nieuwe situaties of de zintuigelijke problemen aanpakken helpen niet bij PDA. Er is een holistische aanpak nodig die gebaseerd is op samenwerking, onderhandelen, flexibiliteit en aangepast taalgebruik. Alles moet aangepast worden zodat er zoveel mogelijk om de vraagvermijding heen gewerkt kan worden. Zo creëer je een omgeving waarin de vraag zo laag mogelijk is.
Geen eisen maar wat dan wel?
Als je geen directe eisen aan iemand kan stellen hoe krijg je dan toch iets gedaan?
- Onderhandelen kan goede resultaten geven.
- De taak verdelen. Met wat hulp wordt het al makkelijker.
- Verdeel en heers. Het hoeft niet in één keer.
- Geef extra tijd.
- Keuze geven. Keuze geeft controle. Niet te veel want dat maakt het moeilijker.
- Routine. Het kan helpen om een taak op te nemen in de dagelijkse routine.
- Beleefd vragen. Dat is vaak al genoeg
- Om hulp vragen. PDA-ers die ik ken willen graag helpen.
- Een vraag in het algemeen stellen. Dus niet gericht aan iemand in het bijzonder.
Bron: pdasociety.uk.org
Help me ploeteren! Het kost je geen cent, alleen wat moeite.
Het licht in je hoofd is aan gegaan. Je hebt je lightbulb moment gehad. Je herkent je kind in het PDA-gedragsprofiel. Eindelijk heb je gevonden wat er aan de hand kan zijn. En nu? Waar ga je beginnen, welke boek moet je het eerste lezen? Welke informatie heb je het eerste nodig? Lees verder…