Alle ouders van PDA-ers weten het uit ervaring. Met gebiedende wijs hoef je niet aan te komen. Dus wordt beschrijvende taal (declarative language) aangeraden. Maar wat is dat precies en wat is het voordeel van beschrijvend taalgebruik?
Imperatief
Als ouder gebruiken we vaak imperatieve taal. Dat is de gebiedende wijs zoals: ‘Doe je schoenen aan.’ of ‘Ga zitten!’ Er zijn twee soorten:
- Directe vragen stellen (‘Waar is je jas?’)
- Commando’s geven (‘Trek je jas aan!’)
Uit onderzoek blijkt dat bij mensen met autisme veel gebiedende wijs wordt gebruikt. Dit komt omdat we meer verwerkingstijd nodig hebben en we niet gelijk reageren. Waardoor de ander de neiging krijgt om kort en bondig te reageren. En dus korte directe vragen stelt of commando’s gaat geven. Wat niet helpt.
Declaratief
Declaratieve taal is beschrijvend en er is geen antwoord nodig. Het doel is om informatie te delen. Er zijn verschillende soorten declaratieve taal:
- Uitspraken over onze eigen gevoelens of ervaringen (‘Ik heb zo een zin in patat.’ of ‘Ik heb zo leuk met de kat gespeeld.’)
- Reageren op iets of het beschrijven (‘De vacht van de kat is zo lekker zacht.’)
- Lof (‘Je kan echt geweldig tekenen.’)
- Hardop denken/probleemoplossende uitspraken (Ik vraag me af waar je jas is? of ‘Wat zou er gebeuren als we…’)
Het voordeel van beschrijvend taalgebruik
Declaratief taalgebruik heeft veel voordelen. Je deelt informatie en nodigt de ander uit om op eigen voorwaarden deel te nemen aan het gesprek. Kinderen reageren vaak goed op deze uitnodiging waardoor ze meer gaan kletsen. De voordelen van beschrijvend taalgebruik zijn:
- Je laat de ander horen wat je denkt
- Het geeft de ander ruimte om zelf gevolgen te trekken
- Het laat de ander nadenken over een oplossing voor een probleem
- Het wakkert de nieuwsgierigheid aan
- Het bevorderd sociale wederkerigheid
Hoe werkt dat in de praktijk?
We gaan even terug naar het voorbeeld van de jas. In plaats van: ‘Trek je jas aan!’ kun je bijvoorbeeld zeggen; ‘Ik vraag me af of ik een regenjas aan moet?’ Niet alleen geef je zo een signaal dat het tijd is om te vertrekken, maar hiermee nodig je de ander uit om mee te denken. Als diegene naar je kijkt, ziet die dat je naar buiten kijkt. Misschien wordt er dan mee gekeken of het buiten regent. Het kan even duren voor er een reactie komt dus geef het even tijd, maar wees niet verbaast als je ineens een antwoord krijgt.
Nog een voorbeeld: In plaats van: ‘We gaan eten.’ maak een opmerking over het eten. ‘Wat ruikt het eten lekker, ik krijg er trek van.’ Of ‘Ik ga de tafel dekken. Dit geeft een seintje dat het bijna tijd is om aan tafel te gaan. Het geeft ook de ruimte om te helpen met de tafel dekken of te vragen wat de pot schaft. Beschrijvende taal geeft tijd en ruimte om zelf na te denken en uit te puzzelen wat er gebeuren moet.
Hoe pak je het aan?
Overstappen van imperatieve naar declaratieve taal is niet moeilijk, maar je moet wel even flink oefenen voordat je automatische beschrijvende taal gaat gebruiken. Hier zijn wat manieren om een zin te beginnen
- Het leukste vond ik…..
- Ik vind het leuk om samen met jou ………
- Ik voel me…
- Ik zag dat…
- Het ruikt naar/klinkt als/ziet eruit als
- Ik maak me zorgen over…
- Ik vraag me af wat er zou gebeuren als…
- Ik denk aan…
- Ik realiseerde me..
- Als… gebeurt, vind ik het niet leuk.
- Ik vergat dat…
- Hoe weet je …..
- Hoelang denk je dat…..
- Wat zou jij doen als….
Zodra je door hebt hoe het moet is de lijst eindeloos. De truc is je kind niet vertellen wat het moet doen, maar aanwijzingen geven zodat je kind er zelf achter komt wat er moet gebeuren. Vergeet niet om voldoende verwerkingstijd te geven en laat het los als je geen reactie krijgt. Volgende keer beter.
Beschrijvende taal en PDA-autisme
Het gebruik van declaratieve taal werkt goed voor iedereen, maar het is van levensbelang bij PDA. Je vermijdt er demands mee want het geeft ons de ruimte om zelf te bedenken wat er gebeuren moet, plus de keuze of we daar wel of niet op in gaan. Het neemt alle druk weg en dit kan een groot verschil maken. Een leuke bijkomstigheid is dat het zich goed leent voor drama en ik weet niet hoe het bij jullie is, maar bij ons doet een beetje drama het altijd erg goed.
Help me ploeteren! Het kost je geen cent, alleen wat moeite.
