Als je op welke manier dan ook met PDA te maken hebt, is het belangrijk dat je de vecht of vlucht reactie bij PDA-ers kent. Deze wordt bij ons namelijk steeds getriggerd en is de grootste oorzaak van ons gedrag.
Geen hulp
Ik pak mijn krat met boodschappen uit de auto en na twee stappen valt de bodem eruit. Al mijn boodschappen liggen in de stomende regen over de parkeerplaats verspreid. Ik kan wel janken. Gelukkig is er niemand in de buurt die komt helpen. Want dat kan ik niet aan. Ik heb niet de energie om nu iemand te woord te staan. Als er dan toch iemand probeert te helpen word ik woest. Ik wil niet dat ze aan mijn boodschappen zitten, ik kan geen dankjewel zeggen, en ik wil niet geholpen worden. Ik wil dat ze weggaan en me met rust laten. Als ze dat niet doen krijg ik een meltdown en word ik zeer agressief.
Oorzaak en gevolg?
Word ik altijd agressief als iemand me probeert te helpen. Nee hoor. Ik vind het meestal niet fijn om geholpen te worden, maar laat ik het me aanleunen want ze bedoelen het goed. Of ik leg vriendelijk uit dat ik het liever zelf doe. Waarom ben ik dan nu wel op het oorlogspad?
Eigenlijk is dat drie dagen geleden al begonnen. Dat was de dag dat ik altijd boodschappen doe, maar dat lukt die dag niet door omstandigheden. De dag daarna is de dag dat ik altijd rustig in huis rommel en wat huishoudelijke taken doe, maar dat ging niet door want er moest iets anders gebeuren. De dag daarna was mijn vriend er de hele dag en vandaag is eigenlijk de dag dat ik lekker alleen thuis kan werken. Maar nu moest ik eerst boodschappen doen.
Dus mijn agressie wordt niet getriggerd door de krat die uit elkaar valt. Het is het resultaat van de afgelopen dagen waarop mijn stressniveau steeds hoger is geworden. Dit is dus niet de oorzaak van mijn agressie. De oorzaak is een opeenhoping van stressvolle gebeurtenissen die ik afzonderlijk prima aankan maar niet allemaal achter elkaar.
Op je tenen lopen
Toch zijn we bij PDA vaak gefocust op oorzaak en gevolg. We zijn wanhopig op zoek naar de oorzaak van de meltdowns, de agressie en ander moeilijk gedrag. Hij heeft vast slecht geslapen, of dat had ik niet tegen haar moeten zeggen. Had ik hem dit maar niet gevraagd of haar toch dat gegeven. En zo gaan we meer en meer op onze tenen lopen om de ander niet te triggeren. Het op eieren lopen wat alle ouders en partners van een PDA-er herkennen.
Vecht of vlucht reactie bij PDA
Daarom is het belangrijk om te begrijpen dat bij een PDA-er de stress zich ophoopt. Deze stress ontstaat door het onder controle houden en maskeren van onze reactie op bedreiging. Je weet wel, de vechten of vluchten reactie. Die staat bij ons zo strak afgesteld dat hij bij het minste of geringste afgaat.
Dit is een reflex die automatisch optreedt en begint met hevige stress of angst. Waardoor ons lichaam grote hoeveelheden stresshormonen produceert, onze bloeddruk en hartslag omhoog en ons lichaam dus klaar is om te vechten of te vluchten.
Overdruk
Mijn eerste reactie op bijna alles is agressie. Dit komt doordat mijn lichaam gelijk reageert met een vechtreactie. Dat betekent dat ik altijd mijn eerste reactie onder controle moet houden. Als ik genoeg energie heb, lukt het me om dat te maskeren. Maar ook bij mij loopt het wel eens te ver op en ontstaat er overdruk met een meltdown als gevolg.
Ik ben volwassen. Ik weet wat er aan de hand is en wat ik moet doen om het te reguleren. Maar stel je voor dat je een jong kind of een puber bent met PDA. Dan is het niet meer dan logisch dat het je niet lukt om je gedrag onder controle te houden.
Stresslevels
Het is belangrijk om naar het grotere plaatje te kijken en te begrijpen dat niet een bepaalde gebeurtenis leidt tot bepaald gedrag. Maar dat de stress zich opstapelt. Het kan helpen om stresslevels te monitoren aan de hand van bijvoorbeeld een hartslagmeter. Ik heb er geen ervaring mee, maar ik weet dat er PDA-ers zijn die met het monitoren van hun lichamelijke reactie goede resultaten bereiken.
Do’s and don’ts
Wat kun je nu beter wel en niet doen als een PDA-er een meltdown heeft? Hier een rijtje praktische tips.
- Laat één persoon de controle over de situatie overnemen en houd anderen uit de buurt.
- Houd de omgeving veilig door te verwijderen waaraan iemand zich zou kunnen bezeren.
- Blijf kalm, wees assertief en voel je zelfverzekerd.
- Als je praat praat, ga dan opzij zitten en kijk weg van het gezicht (d.w.z. halverwege, opzij en naar beneden).
- Gebruik een langzame, lage toon en duidelijke, eenvoudige, minimale woorden.
- Houd je lichaamstaal kalm, niet opdringerig.
- Geef geen aanwijzingen en erken de emoties (bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je je echt zorgen maakt.’)
- Geef zoveel mogelijk eenzaamheid door een rustige plek te creëren. Indien mogelijk een permanente, stille, kalme ruimte en geef die een passende naam.
- Begin over de speciale interesse als afleiding.
- Gebruik humor, doe of zeg iets geks. Mijn moeder zei soms met een heel gek stemmetje: ‘Myneke, wat doe je nou?’ Dan moesten we vaak allebei lachen en zakte de agressie snel weg.
- Geef een nood-/kalmeerdoos (bijvoorbeeld een doos gevuld met stim-speelgoed, catalogi, muziek om naar te luisteren, stressballen of draaiende dingen).
Wat je beter niet kunt doen:
- Raak diegene niet aan, tenzij het een beschermende actie is om geweld te stoppen of u weet dat het hen helpt.
- Laat de stemming niet doorklinken in je spraak (d.w.z. blijf laag en langzaam.)
- Bedreig niet en gebruik geen straf.
- Geef ook geen complimenten, aanwijzingen of hulp.
- Probeer de situatie niet in een les te veranderen, de hersens van iemand met een meltdown zijn niet beschikbaar voor verbaal onderwijs.
- Zeg geen ‘Nee’.
- Praat niet over gevolgen.
- Praat zo min mogelijk.
Conclusie
Moeilijk gedrag bij PDA zijn geen gedragsproblemen. Het is een reactie op de stress die zich opbouwt door het steeds om moeten gaan met de vecht of vlucht reactie die getriggerd wordt.
Om met deze stress om te kunnen gaan moet er voldoende tijd tegenover staan in een omgeving die deze reactie niet oproept zoals de genoemde rustige plek.
Het kan ook helpen om de stresslevels te monitoren via bijvoorbeeld hartslag. Zodat er op tijd rust genomen kan worden.
Bronnen:
atpeaceparents.com
Wikipedia-vecht of vlucht
attwoodandgarnettevents.com
Help me ploeteren! Het kost je geen cent, alleen wat moeite.
Als ouder van een kind met PDA kom je jezelf keihard tegen. Alles wat je ooit hebt geleerd over opvoeden kan het raam uit, want PDA en opvoeden, dat is een hele uitdaging. Alle ideeën die je hebt over hiërarchie worden op de proef gesteld. Net als je beeld over woninginrichting, gezond eten en passende … Lees verder
