PDA, ADHD en ASS

Om snel uit te kunnen leggen hoe PDA er uit ziet en omdat het vaak snel herkenning geeft, zeg ik wel eens: ‘PDA bestaat op het kruispunt tussen ADHD en ASS’. Ik nuanceer dat altijd door erbij te zeggen dat het niet helemaal klopt. Laatst bleek dat deze uitspraak ook tot verwarring kan leiden. Daarom heb ik de moeite genomen om goed uit te zoeken wat de relatie is tussen PDA, ADHD en ASS.

PDA een profiel op het autismespectrum

Pathologische vraagvermijding (PDA) is een gedragsprofiel dat meestal geassocieerd wordt met autisme. Zo wordt het ook omschreven, als profiel op het autismespectrum. We kunnen ASS als een opzichzelfstaande ontwikkelingsstoornis zien, maar hoe zit dat met PDA?

Uit onderzoek is gebleken dat er geen ondersteunend bewijs is om PDA als een onafhankelijke stoornis te zien. PDA komt dus nooit alleen. Maar komt het dan altijd in het gezelschap van ASS? Nee, pathologische vraagvermijding wordt meestal geassocieerd met autisme, maar het komt ook voor bij mensen met ADHD.

PDA en autisme

Hoewel volgens de PDA-society de meeste mensen met PDA voldoen aan de criteria voor een diagnose van autisme, merkt de PDA-society op dat mensen met PDA:

• Oppervlakkig betere sociale vaardigheden hebben dan de meeste mensen met autisme en minder moeite hebben met oogcontact.
• Minder repetitief gedrag vertonen en minder voor de hand liggende routines hebben dan de meeste mensen met autisme.
• Interesses hebben die misschien intens zijn, maar niet zo lang bestaan als de ‘speciale interesses’ van veel mensen met autisme. Dus hoewel in het algemeen de kenmerken die verband houden met PDA kunnen overlappen met die van ASS, onderscheiden de meeste PDA-ers zich op bovenstaande punten duidelijke ten opzichte van de criteria van ASS.

PDA en ADHD

In 2020 is er onderzoek gedaan naar de samenhang tussen ADHD en PDA
Uit dit onderzoek bleek een duidelijke samenhang tussen ADHD en PDA, de correlatie tussen ASS en PDA was kleiner en geen aanwijzing voor PDA. Een combinatie van meer aandachtstekort, antagonisme en lagere emotionele stabiliteit was een betere voorspelling van iemands PDA-score dan kenmerken van ASS.

Dit onderzoek geeft aan dat, bij volwassenen die voldoen aan de criteria voor een ADHD diagnose, de individuele verschillen in ADHD zoals emotionele instabiliteit en antagonisme, PDA beter lijken te voorspellen dan een ASS diagnose. Er is uiteraard meer onderzoek nodig om uit te zoeken wat de connectie is.

ASS en ADHD

En om het allemaal nog ingewikkelder te maken kunnen ADHD en autisme ook samen voorkomen. Het is alleen niet bekend hoe vaak dit zo is. De onderzoeken hierover zijn niet eenduidig en de getallen lopen uiteen van 14% tot 70%

De redenen waarom ADHD en autisme samen kunnen voorkomen, zijn niet duidelijk. Toch delen, volgens onderzoek, ADHD en ASS specifieke factoren waaronder:

• Genetische factoren, wat de reden kan zijn waarom sommige gezinnen kinderen hebben met ADHD, autisme of beide.
• Vergelijkbare verschillen in hersenstructuur
• Vergelijkbare uitdagingen met sociale interacties, executief functioneren en taalachterstanden.
• Onderzoekers suggereren ook dat ADHD-symptomen vaker voorkomen bij autistische mensen. Terwijl mensen met ADHD minder snel symptomen van autisme ervaren.

Ook kunnen de symptomen van ADHD en autisme soms subtiel en moeilijk te identificeren zijn. Dit leidt vaak tot een latere diagnose wanneer beide aandoeningen samen voorkomen.

PDA

Over PDA wil ik graag het volgende benadrukken. Vraagvermijding komt in allerlei soorten en maten voor. Het grootste gedeelte valt niet onder PDA. Toch wordt steeds vaker elke vorm van vraagvermijding als PDA weggezet. Terwijl het overgrote deel van de vraagvermijding rationeel is in plaats van pathologisch. Het verschil zit in de reden van de vraagvermijding.

• Rationele vraagvermijding heeft een reden. Zoals iets niet willen doen omdat het je niet vriendelijk gevraagd wordt, of iets niet willen dragen omdat het niet lekker zit.
• Pathologisch verwijst naar een abnormale drang. Dus eigenlijk het vermijden van vragen/eisen omdat het vragen/eisen zijn.
  Weet dat er meerdere soorten vraagvermijding bestaan en dat ze allemaal voor kunnen komen bij PDA. Maar het is de pathologische vraagvermijding die een aanwijzing voor PDA kan zijn. Daarnaast zijn er nog een aantal kenmerken en gedragingen die bij PDA horen. Dus niet alle vraagvermijding is PDA en PDA is niet alleen vraagvermijding.

Conclusie

Uit al het onderzoek dat ik heb doorgespit kunnen we aannemen dat PDA niet zonder ASS of ADHD voorkomt. Het lijkt meer voor te komen in combinatie met ADHD dan met ASS. Daarnaast is het mogelijk om zowel ASS, ADHD en PDA te hebben. Dit komt in mijn ervaring het meeste voor.

Helaas zijn de symptomen van ADHD en autisme soms subtiel en moeilijk te identificeren. Dit kan leiden tot een latere diagnose wanneer beide aandoeningen samen voorkomen. Het kan ook zo zijn dat er maar een van beide gediagnosticeerd wordt of dat er helemaal geen diagnose wordt gesteld. Dit alles maakt het moeilijk om vast te stellen of er bij PDA in veel gevallen sprake is van een combinatie van ADHD en ASS.

Dus de uitspraak: ‘PDA bestaat op het kruispunt tussen ADHD en ASS’ is gebaseerd op mijn ervaring dat PDA vaak samenvalt met een combinatie van ADHD en ASS. Uit onderzoek blijkt dat er aanwijzingen zijn dat dit in veel gevallen ook zo is. Toch kunnen we er zeker niet vanuit gaan dat dit altijd het geval is. PDA met alleen ASS of ADHD komt ook regelmatig voor.

Help me ploeteren! 
Het kost je geen cent, alleen wat moeite.

Bronnen:
sciencedirect.com
psychcentral.com
thelancet.com
psychcentral.com
bmcmedicine.biomedcentral.com

Ik heb PDA vertelt hij op Instagram. ‘Ik weiger vaak om dingen te doen, niet omdat ik ze niet wil doen, maar omdat iemand eist dat ik ze doe. Terwijl als ze het netjes vragen, ik het graag doe.’  Steeds vaker kom ik dit soort berichten tegen. Wat op zich goed is want het brengt … Lees verder