Bij bijna elke voorlichting die ik geef, komt hij tegen het einde naar boven. De vraag waaruit blijkt hoe complex en moeilijk te begrijpen PDA voor niet PDA-ers is. Aarzelend gaat er dan een vingertje omhoog en na wat verontschuldigingen komt hij dan toch, DE vraag: ‘Maar sommige dingen moeten toch gewoon?’
De overtuiging achter de vraag
Er zit zo verschrikkelijk veel achter die vraag. Het geeft aan dat er nog veel meer uitleg nodig is over PDA. Achter de vraag schuilt de overtuiging dat het inzetten van dwang wel gerechtvaardigd is bij dingen die echt moeten. En niet alleen dat het gerechtvaardigd is om dwang in te zetten, maar ook de overtuiging dat het gaat werken.
Achter die vraag zit een ongemakkelijke onzekerheid. Want hoe doe je dat dan met dingen die echt moeten? Hoe ga je om met iemand waarbij dwang averechts werkt. Uit een onderzoek naar waarom ouders deskundige hulp of advies inwinnen, staat met stip op nummer één: hulp bij regels en grenzen stellen.
Waar komt die overtuiging vandaan?
Veel van ons zijn op die manier opgevoed. De autoritaire opvoeding is al heel lang de standaard in Nederland. Je doet wat ik zeg. Waarom? Omdat ik het zeg. De eerste oplossing die dan ook gegeven wordt als ouders hulp vragen bij het regels en grenzen stellen is dan ook: disciplineren.
Veel hulpverlening hebben training gehad gebaseerd op het behaviorisme. Dit is een filosofie achter de psychologie. Een van de doelen is het controleren (of beïnvloeden) van gedrag. Dit wordt gedaan door straffen en belonen.
Is dat dan zo verkeerd? In veel gevallen werkt het. Het is ook in veel gevallen de makkelijkste manier. Zeker in de opvoeding. Maar wat als disciplineren niet werkt. Hoe ver ga je dan? Uit het boek De dwangbuis van Koos Neuvel blijkt dat de hulpverlening bereid is heel ver te gaan. Terwijl er veel wetenschappelijk bewijs is dat dwang beschadigend werkt.
Het trieste is dat ouders hierin meegezogen kunnen worden. Het is moeilijk je te verweren tegen mensen die er diploma’s voor hebben. Of mensen die meer ervaring en/of macht hebben dan jij als ouder. Hoe kun je daar tegenop. Zeker als je zelf ook niet goed weet wat er wel helpt. ‘Want sommige dingen moeten toch gewoon?’
Hoelang doe je dit al?
Daarom vraag ik aan ouders of hulpverleners die het moeilijk vinden om de autoritaire aanpak met dwang, grenzen en regels los te laten: ‘Hoelang doe je dit al? En werkt het?’ Het antwoord is altijd nee, want anders zaten ze niet tegenover mij. Het grappige is dat veel van deze ouders meerdere kinderen hebben. De opvoeding van de andere kinderen geeft meestal geen noemenswaardige problemen tot het bij dat ene kind niet werkt.
En wat doen we dan? Net als bij het lichtknopje dat niet werkt en wat we vervolgens tig keer aan en uit doen. We blijven het proberen en gaan we steeds meer druk uitoefenen. Want dat is onze eerste reactie als mens. We denken als we maar hard genoeg ons best doen en genoeg druk geven dan lukt het wel.
Niet bij PDA
Zo werkt het dus niet bij Pathologische vraagvermijding. Want hoe meer druk hoe meer onze vecht en vlucht reactie wordt geactiveerd. Het gevolg is agressie, meltdown, bevriezen, vluchten en er zijn er zelfs die flauw vallen. Dat is wat er gebeurt als er iets moet en de druk wordt opgevoerd. Alles wat moet is een inbreuk op onze autonomie en zorgt voor een paniek aanval.
Dit betekent dat het geen kwestie is van niet willen, maar van niet kunnen. We raken zo in paniek dat we niet meer kunnen functioneren. Als ik vraag aan PDA-ers wat er dan gebeurt, wordt het omschreven als een hele harde NEE. Waarbij de paniek al begint op te komen. Als er dan ook maar de minste vorm van druk wordt uitgevoerd slaat de paniek helemaal toe en lukt er niets meer. ‘Zij weten niet hoe ik me dan voel.’ merkte een PDA-er terecht op.
Maar sommige dingen moeten toch gewoon?
Ooit woonde ik in een dorp waar ook een dame met een rijdend bed woont. Ze rijdt met haar bed het hele dorp door. Want zij moet natuurlijk ook van alles. Ze moet bijvoorbeeld haar medicijnen halen bij de apotheek. Helaas kan ze met haar rijdende bed de apotheek niet in. Dus doet ze wat ze kan. Ze parkeert haar bed voor de apotheek en zwaait tot een van de medewerkers haar ziet. In de hoop dat de medewerker naar buiten komt om haar te helpen. Want zonder hulp kan ze niet doen wat ze moet doen.
Inderdaad sommige dingen moeten gewoon, maar wat als we dat niet kunnen? Dan wordt het tijd om te kijken of die dingen ook echt moeten. En moeten die dingen dan ook precies op dat moment, of op die manier? Kan het ook anders?
Wat kan helpen?
PDA-ers kunnen soms dingen die moeten, maar daar is wel hulp bij nodig. Door met ons samen te werken en proactief met ons te zoeken naar oplossingen. Dus als er sommige dingen echt moeten, ga dan met ons in gesprek of kijk goed naar wat we nodig hebben om iets te kunnen doen. Weet dat dwang niet werkt. Het enige wat je kunt doen is omstandigheden scheppen waardoor de kans van slagen groter wordt. Dus:
- Zorg dat we voldoende uitgerust zijn.
- Stel geen andere eisen zodat we onze energie in kunnen zetten voor dat wat moet.
- Pas zo nodig het waar en/of wanneer aan.
- Geef ons spullen die helpen onszelf te reguleren.
- Kijk of co-regulatie kan helpen
- Vraag wie er juist wel of juist niet kan helpen.
- Onderzoek samen wat er nodig is om het te kunnen doen.
- En accepteer het zonder consequenties als het echt niet lukt.
Ik kan het niet vaak genoeg zeggen, wat PDA-ers nodig hebben zijn mensen die ons accepteren zoals we zijn en met ons samenwerken. Die ons helpen onszelf te leren kennen en ons helpen met het oplossen van de problemen die ons gedrag veroorzaken. Geloof me: ‘We doen wat we kunnen, want we kunnen niet wat moet’.
Help me ploeteren! Koop via de banner Het kost je geen cent, alleen wat moeite.
Bronnen:
Werkzame elementen in preventieve opvoedinterventies (Fierloos e.a., 2020).
livesinthebalance.org
Wikipedia Behaviorisme
MATTHEW FEDERMAN
nji.nl cijfers opvoeden
Als je te maken hebt met PDA dan heb je gereedschap nodig. Naast dat het belangrijk is om te weten wat PDA-autisme is en hoe het werkt, heb je een kist vol hulpmiddelen nodig. Met deze 10 hulpmiddelen bij PDA wil ik je de basis gereedschappen voor je PDA-gereedschapskist geven. Lees verder…
