Bij PDA spelen angst en stress een grote rol. Ze worden vaak in een adem genoemd. Ik breng ze zelf vaak samen onder de noemer anxiety. Klopt dit wel? En wat is eigenlijk het verschil tussen angst en stress? Hoe werken angst en stress bij PDA?
Anxiety
Ik zeg vaak dat ik liever het woord anxiety gebruik dan angst en stress. Omdat het beter weer geeft wat we voelen. Het zou staan voor zowel angst als stress. Gelukkig leer ook ik nog dagelijks bij, want dit klopt dus niet.
Als ik een vertaling van anxiety op zoek zie ik: spanning, angst, bezorgdheid en ongerustheid. Maar geen stress. In Engelse teksten zie ik dat anxiety en stress naast elkaar worden gebruikt. Schijnbaar is er een verschil.
Het verschil
Het grote verschil tussen angst en stress is dat angst een interne emotionele reactie van je lichaam op dreigend gevaar en stress is de spanning die in je lichaam ontstaat door druk van buitenaf.
Angst is dus echt een interne aangelegenheid. De hersenen nemen dreiging waar en reageren daarop. De oorzaak van de dreiging kan duidelijk zijn maar is ook vaak onduidelijk. Het kan langdurig zijn of steeds terugkeren. Het lichaam reageert hierop met allerlei klachten
Stress is de druk die gevoeld wordt, als wat er van je gevraagd wordt meer is dan wat je aan kan. Het is een vorm van spanning die er voor kan zorgen dat je beter presteert dan verwacht. Maar te veel stress kan er ook voor zorgen dat je overbelast raakt en daardoor lichamelijke klachten krijgt.
Autisme, angst en stress
Angst komt bij autisme veel en in sterke mate voor. Dit is logisch omdat ons zenuwstelsel constant onder druk staat door sensorische, cognitieve, sociale en emotionele uitdagingen die we dagelijks het hoofd moeten bieden. Dan hebben we het over de volgende soorten anxiety:
- Angst door onzekerheid (Wie, wat, waar, wanneer en hoe dan?)
- Sociale angst (Wat wordt er verwacht, hoe moet ik me gedragen, enz.)
- Sensorische angst (angst voor sensorische overprikkeling bv school)
- Scheidingsangst (Bang zijn dat je vertrouwde steun niet in de buurt is)
- Faalangst (Perfectionisme, angst om fouten te maken, moeten presteren.)
- Anticipatieangst (Schoolreis, uitjes, overdenken, angst voor wat er komt)
Deze angst wordt erger door stress. Helaas is stress een onvermijdelijk aspect van autisme, want er wordt steeds meer van ons gevraagd dan we aan kunnen. Dit voedt vervolgens onze angst weer. Als deze situatie voortduurt kan het tot chronische angst leiden.
Angst en stress bij PDA
Pathological Demand Avoidance is een door angst en stress gedreven nood aan controle en het vermijden van de eisen en verwachtingen van anderen. Bij het PDA-profiel wordt de angst en stress dus ook nog aangewakkerd door elke inbreuk op onze autonomie. Dat veroorzaakt een vecht of vlucht reactie die voor nog meer angst zorgt. Het is niet moeilijk om te zien hoe ingewikkeld dit alles het leven met PDA maakt.
Het is dus van levensbelang om aan anxiety managment te doen. Het staat niet voor niets in het PANDA Pad. Er zijn een aantal dingen die je kan doen om het angst en stress niveau zo laag mogelijk te houden.
Angst en stress management
Wat helpt tegen angst en stress verschilt per persoon. Ik geef hier een aantal handvatten, maar pik er vooral uit wat in jouw situatie helpt en vul het aan met wat voor jullie helpend is.
Niet meer vragen dan mogelijk is:
- Verminder het aantal demands.
- Maak wat je vraagt kleiner, breek een eis op in kleinere stukjes.
- Laat alles in eigen tempo doen, geef meer dan genoeg tijd.
- Geef hulp en ondersteuning als iets niet lukt, werk samen.
- Accepteer dat iets niet lukt en geef gelegenheid om terug te trekken.
- Stop op het moment dat er overprikkeling, shutdown of meltdown dreigt.
- Voer de druk niet op door het blijven geven van aanwijzingen of het stellen van vragen.
Duidelijkheid:
- Kijk of het lukt een dagelijkse routine te krijgen.
- Routines en gewoontes kosten veel minder energie en leveren minder vermijding op.
- Bespreek van tevoren wat de bedoeling is en wat er nodig is
- Wees duidelijk en geef zoveel detail als nodig.
- Leef voor, doe het en beschrijf wat je doet.
- Doe geen aannames, check en onderhandel als het kan.
- Overgangen zijn moeilijk, bereid ze voor en neem de tijd ervoor.
- Zorg voor een plan B voor als iets niet lukt of niet door gaat.
Omgaan met stress:
- Benoem de stress zodat deze herkenbaar wordt.
- Kijk of het mogelijk is om de mate van stress te benoemen.
- Evalueer stressvolle gebeurtenissen op een later moment dat het mogelijk is.
- Denk samen na over wat kan helpen in stressvolle situaties.
Het zenuwstelsel
- Een sensorisch prettig dieet kan kalmerend werken. Denk aan safe food, fast food, koolzuur drankjes, kauwgom, enz.
- De juiste muziek kan kalmeren.
- Flink bewegen of juist niet. Trampoline springen of comfortabel bankhangen.
- Ontspanningstechnieken zoals yoga en ademhalingsoefeningen zijn voor sommigen van ons helpend.
- Bepaalde video spellen zijn heel rustgevend en regulerend.
- De natuur in, wandelend of fietsend.
- Lekker in je special interest duiken.
- Repetitieve bewegingen of geluiden zoals dansen, hummen, tappen, wiebelen, enz.
Of toch wel anxiety
Terwijl ik deze blog schrijf, zie ik dat er zowel bij de omschrijving van angst als bij die van stress het woord ‘spanning’ genoemd wordt. Deze komt ook voor bij de vertaling van anxiety. Er zit toch wel iets in mijn bewering dat anxiety een samentrekking is van angst en stress.
Wat ik vooral wil vertellen is dat we leven met een hoog niveau aan angst en stress waardoor anxiety mangement van levensbelang is voor ons. Bij mij werken chocoladekoekjes, cola, breien, lezen, muziek van Slam en Pokémon Go. Wat zorgt voor de broodnodige ontspanning in jullie PDA huishouden?
Help me ploeteren! Bestel via de banner. Het kost je geen cent, alleen wat moeite.
Bronnen:
psycholoog.nl
autisme.nl
Ben je zenuwachtig als je naar de tandarts moet? Of misschien ben je angstig voor een ziekenhuis bezoek. Hoe voel je je dan? Gejaagd, kribbig, gespannen? Heb je hartkloppingen, buikpijn of hoofdpijn? Dat voel ik dus dagelijks. Als ik naar mijn werk moet of als ik boodschappen moet doen. Maar ook bij leuke dingen, als ik uit eten ga of naar een animeconventie ga. Dat is waarom PDA-autisme zo vermoeiend is. Lees verder….
